Hava Yastığı (AirBag) , otomobillerde çarpışma esnasında içerisine, hava yahut gaz dolarak şişen, sürücü ve yolcuları korumayı amaç edinen bir sistemdir. 1950 ve 1955 li yıllarda hava yastığı için patent çalışmaları olmuş fakat kullanılan yöntemler ve hava yastığını şişirecek sistemler hakkında yoğun tartışmalar yaşanmıştır. Bunlara örnek verecek olursak; hava yastığını sürücü bir düğmeye basarak hareketlendirecekti, pratik olarak manasız bir yoldu, bir diğeri; fişek yardımı ile hava yastığı şişirilecekti bu da tehlikeli bir yoldu. 1980 lı yıllarda ise otomobillere entegrasyonu gerçekleşti ve bir çok kazada hayat kurtarıcı olarak rol aldı ve almaya da devam etmektedir.
Hava yastıkları ince naylon ya da iplikten yapılmıştır. Direksiyon ve konsolda sarılı şekilde barındırılır lar. Çarpışma anında saniyenin onda biri hızda şişerek sürücü ve yolcuları korur. Hava yastığının harekete geçmesi için otomobilin ön kısmında bir sensör bulunur. Tehlikeyi hava yastığına bildiren bu sensör dür. Sensörün çalışma mantığı ise; araç sert cisme eşik hız veya üstünde temas ettiğinde sensör durumu algılar ve hava yastığının şişmesi için sodyum azide bileşiğinin bulunduğu ortama kıvılcım çakar. Kimyasal reaksiyon sonucu nitrojen ayrışır ve ortaya yüksek hacimli gaz açığa çıkar. Böylece hava yastığı şişer.
1980 yılında ilk hava yastığı kullanan araba MERCEDES BENZ W126 S-Class tır. İlk yolcu hava yastığı ise 1987 Yılında PORSCHE 1944 model otomobilde kullanılmıştır. O yıllardan günümüze kullanımı yaygınlaşarak artmaktadır.
Neredeyse tüm arabalarda standart olarak sunulur hale gelen Hava Yastıkları güvenlik açısından çok önemli bir sistemdir. Kazalarda kafa ve göğüs yaralanmalarını büyük ölçüde engelleyen hava yastıkları ilk başlarda sadece sürücü tarafında bulunuyordu. Fakat teknolojinin gelişip de hava yastığı sistemlerinin ucuzlamasıyla birlikte yolcu hava yastıkları, ardından yan hava yastıkları, kafa hava yastıkları gibi güvenliği son derece arttıran sistemler üretildi. Sürücü hava yastığı direksiyon ve yolcu hava yastığı önden direk çarpmalarda devreye girecek şekilde tasarlanmıştır. Sadece ihtiyaç olan durumlarda açılırlar. Mesela bir araba kaza yapıp takla atabilir, fakat takla atış şekline göre hava yastığı açılmayabilir de, özellikle yan olarak takla atmışsa durum böyledir. Aynı şekilde yandan çarpmalarda da ön hava yastıkları açılmaz.
Ön hava yastıklarının dışında şu anda en yaygın olarak yan hava yastıkları vardır. Bunlar yandan alınan darbe durumlarında açılırlar ve hava yastığının yapısına göre karın ve göğüs bölgesini hatta kafa bölgesini bile koruyabilirler. Fakat çok üst sınıf arabalarda ayrıca kafa hava yastıkları da bulunur, bunlar ayrıdır. Sürüşün herhangi bir anında meydana gelen kaza sırasındaki çarpmalara karşı sürücü ve yolcuların özellikle kafa ve göğüs yaralanmalarını azaltmak üzere ve çarpmanın şiddeti ile ortaya çıkan ciddi yaralanma, ölümlerde koruma derecesi son derece yüksek olan bir ek koruma sistemidir. Pasif güvenlik sistemi elemanlarından olan hava yastığı bir çarpışma sırasında algılayıcı lardan gelen uyarı ile şişerek, çarpışma yönünde sürücü ve yolcuyu karşılayan çarpma şiddetini azaltan koruyucu bir kalkan oluşturur. Hava yastıkları 1980 li yılların başında kullanılmaya başlandığından beri binlerce hayatı kurtarmıştır. Hava yastıkları İkinci Dünya Savaşı sırasında uçakların yere çakılma larında bir önlem olması için tasarlanmıştır, amacı farklı olsa da ilk patenti o tarihlerdedir.
Hava yastıklarının araçlarda bir donanım olarak uygulanmasında ilk zamanlar sorunlarla karşılaşılmıştır. Hava yastığının çalışma sistemi, araç cins ve modelleri ile üretici firmalara göre değişiklik göstermektedir. Şöyle ki; bazı araçlarda sensörün, sistemin çalışması için algıladığı hız 20 km/s ve üzeri iken, bazılarında 40 km/s ve üzeri olabilmektedir. Hava yastığının görevini yerine getirebilmesi için, hazneden saatte yaklaşık 320 km/s ye eşit bir hızla çıkması gerekir. Açılan hava yastığı 26 ila 40 salise arasında şişer. Bu hız, hava yastığına çok yakın oturan çocuklara ve kişilere yetişkinlere zarar verebilecek çok büyük bir çarpma şiddeti anlamına gelir. Ön koltukta oturanlar hava yastık larına 25 cm. den daha yakın olmamalıdırlar. Hava yastığı, emniyet kemeri ile birlikte kullanıldığında maksimum faydaya ulaşacaktır. Emniyet kemerinin kullanılmadığı durumlarda hava yastığı açılma şiddeti kazanın oluşumuna göre kullanıcılara zarar verebilmektedir. Emniyet kemeri çarpışma neticesinde öne ya da yana doğru fırlayan sürücü ve yolcuların hızını keser, o sırada açılan hava yastığı ise sürücü ve yolcuların direksiyon ya da ön konsola çarpmasını önler. Hava yastığının kullanımıyla ilgili unutulmaması gereken önemli bir nokta ise hiçbir şekilde hava yastığı alanına yastık açılmadan girilmemesi ve açılmış olan yastığa yaslanılması gerektiğidir. Sürücü ve yolcular ikili güvenlik donanımının tanımında olduğu gibi, çarpışma neticesinde öne yada yana doğru fırlayan kişileri önce emniyet kemeri yardımıyla hızını keser, o sırada çok kısa zaman diliminde açılan hava yastığına vücudu yaslanır. Yani kullanıcılar hiçbir şekilde hava yastığı alanına yastık açılmadan girmemeli, açılmış olan yastığa yaslanmalıdır. Olması gereken budur. Azami fayda böyle sağlanır.
Hava Yastığı Bulunan Arabalarda Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar
- 1) Öncelikle, emniyet kemeri mutlaka takılı olmalıdır! Aksi taktirde hangi hızda olursa olsun, şehir içinde çok yavaş gidiyor bile olsanız, bir kaza durumunda hava yastığının çok hızlı bir şekilde açılmasından ve bu sırada sizin kafanızın da direksiyona doğru öne gideceğinden çok ciddi kafa ve boyun yaralanmaları olabilir.
- 2) Boyu 150 cm den kısa olan çocuklar ve yetişkinler yolcu hava yastığı olsa bile ön yolcu koltuğuna oturtulmamalıdır. Boyu 150 cm den kısa çocuk ve yetişkinlerin ön yolcu koltuğuna oturmaları son derece tehlikelidir.
- 3) Seyir esnasında sağ koltuktaki kişi kesinlikle ayağını, bacağını ön camın önüne kaldırmamalıdır.
- 4) Sürücü açısından bir uyarı da, sürücünün direksiyon simidine çok yakın oturmaması gerektiğidir. Açılabilecek yastık, eğer sürücü de direksiyona çok yakınsa, bir sakatlanmaya sebep olabilir. (Uygun mesafe, kolların öne uzatıldığında bileklerin direksiyon simidinin üstüne değiyor olduğu mesafedir.)
Hava Yastığı Nasıl Çalışır?
Hava Yastığının içinde sıkıştırılmış bir gaz bulunur ve bir darbe anında, (gerekli ise) o gaz birdenbire serbest bırakılır ve saniyenin binde biri gibi çok kısa bir sürede ve 300-350 km/saat hızla açılan o yastık, daha sizin kafanız darbenin etkisiyle öne doğru yönlenmeye başlarken, şişiverir ve siz de kafanızı direksiyon yerine yastığa yaslarsınız.
Hava Yastığının sağlıklı bir şekilde çalışma süresi ortalama 10 yıldır. 10 yıldan sonra hava yastığı sistemi iptal edilir. Ayrıca hava yastık larında, servis tarafından kontrol edilmesi gereken, zamanı gelince değiştirilen piller de bulunur.
Hava yastığının etkin bir koruma sağlayabilmesi için mutlaka emniyet kemerlerinin takılı olması gerekiyor. Hava yastığının aracın içine doğru şişer ken sahip olduğu basınç 200 barın üzerinde; bu da deniz kenarındaki hava basıncının 200 katı kadar. Yastık şişme mesafesinde bulunan birisinin kafasına çarptığında yüksek basınç nedeniyle sert bir kalas etkisi yapabiliyor; bu durumda ciddi yaralanmalar söz konusu olabiliyor.
Emniyet Kemeri
Emniyet kemeri kullanırsam, bir kaza anında otomobilden çıkamam, otomobilden dışarı fırlamak daha iyidir, direksiyona sıkıca tutunurum, bir şey olmaz gibi yanlış inanışlar devam etmektedir.
Kaza istatistikleri, emniyet kemerinin, otomobildeki hayat kurtaran araçların en önemlisi olduğunu ortaya çıkarmıştır. 30 kilometre hızda oluşan bir kazada, arka koltuktaki yetişkin bir yolcu bir filin ağırlığına eşit olan 3,5 tonluk bir güçle öne fırlatılmaktadır. Emniyet kemeri kullanılmadığında, bu durum yolcunun ölümü veya ağır yaralanmasıyla sonuçlanmasının dışında, ön koltuktaki yolcuların da zarar görmesine neden olmaktadır.
Arka koltuktaki yolcuların tümünün kullanımına yetecek kadar kemer yoksa, en fazla kilolu yolcunun diğer yolculara en büyük zararı vereceği unutulmamalıdır. Aynı şekilde, eğer üç yaşından küçük çocukların kullanabileceği çocuk koltuğu yoksa erişkinler için kullanılan kemerin çocuklar için sadece belden bağlamalı olarak kullanılması gerekmektedir.
Hamile kadınlar için kemer kullanmak rahatsızlık verse bile, anne ve bebeğin güvenliği için çok önemlidir. Alt kuşak, kalçalar hizasından ve bebeğin altından, çapraz kuşak da göğüslerin arasından ve bebeğin çevresinden dolaştırılmalıdır.
